Historia w rzeźbie

Muzeum w Sierpcu zawdzięcza swoje powstanie poniekąd rzeźbie, a ściślej rzeźbiarzom ludowym i animatorom ich twórczości. Początkiem zbiorów utworzonego w 1971 roku Muzeum Etnograficznego w Sierpcu było bowiem kilkadziesiąt rzeźb ludowych eksponowanych pierwotnie  w kawiarni Powiatowego Domu Kultury w Sierpcu. To dzięki artystom z tzw. Sierpeckiego Ośrodka Rzeźby Ludowej powstała ta kolekcja kilkudziesięciu prac, która rozrosła się, już w muzeum, do ponad dziewięciuset eksponatów. Tworzone od lat sześćdziesiątych przez lokalnych rzeźbiarzy przedstawienia, początkowo przeważnie o tematyce religijnej i obyczajowej, z czasem ewoluowały, zresztą nieprzypadkowo, w kierunku historii. Użyte zostało słowo „nieprzypadkowo”, gdyż historia w rzeźbie zaistniała dopiero na skutek konkursów organizowanych przez muzea i instytucje kultury. Starano się przekierować twórczość rzeźbiarską na  trochę inne, niż dotychczas tory – innymi słowy ograniczyć tworzenie „świątków”, a wykorzystać sztukę ludową do propagowania „odpowiedniego” światopoglądu. Ten zamysł udał się tylko częściowo, bo rzeźbiarze, których wciąż przybywało i tak nie zrezygnowali z tworzenia prac o tematyce religijnej. Niemniej konkursy wzbogaciły zbiory kolekcji muzealnych i prywatnych o bardzo ciekawe „drewniane” ilustracje dotyczące tysiącletniej historii państwa polskiego.

W zbiorach Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu znajdują się prace przedstawiające najważniejsze postaci i wydarzenia z historii Polski. Gdyby ustawić je chronologicznie, ukazywałyby historię od początków państwa polskiego. Najodleglejsze czasy prezentuje rzeźba zatytułowana  „Wręczenie oznak władzy Piastowi”. Istnieją także różne wizerunki Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego, a nawet męczenników z wczesnego średniowiecza – św. Wojciecha i Stanisława ze Szczepanowa. Są wizerunki Bolesława Krzywoustego, wśród których wyróżnia się duża, polichromowana płaskorzeźba zatytułowana ”Wyprawa Krzywoustego na Pomorze”. Cały cykl rzeźb pełnych przedstawia sylwetki wojów i rycerzy oraz żołnierzy polskich na przestrzeni od XII do XX wieku. Wiele prac rzeźbiarze ludowi poświęcili Kazimierzowi Wielkiemu, Władysławowi Jagielle oraz walkom z Krzyżakami. Wśród nich wyróżnia się wielofiguralna monolityczna kompozycja Wincentego Krajewskiego pod tytułem „Bitwa pod Grunwaldem”. Autor wydobył z kloca lipowego sylwetki jedenastu walczących postaci oraz koni. Różna wielkość uczestników bitwy, ich pozy i układ oręża sprawiają wrażenie większej liczebności, tłoku bitewnego.

Kolejne epoki wyróżnione przez twórców to siedemnasty wiek i rzeźby dotyczące potopu szwedzkiego, odsieczy wiedeńskiej a także okresu powstania kościuszkowskiego i drugiej wojny światowej. Nie znaczy to, że nie ma wizerunków innych władców, czy też słynnych przywódców. Wśród 144 prac dotyczących historii Polski jest ich wiele. Poza przedstawieniami sławiącymi dzieje oręża są też inne. Ukazują postaci znane z literatury oraz jej twórców, jak na przykład Jan Kochanowski, Adam Mickiewicz, czy Henryk Sienkiewicz. Kilka rzeźb przedstawia Marię Curie – Skłodowską oraz Mikołaja Kopernika. Pojedyncze prace pokazują Korczaka, ojca Kolbe. Są także figury Jana Pawła II i Jana XXIII oraz Fryderyka Chopina.  Jedna z płaskorzeźb ukazuje popiersie Lenina. Inna praca przedstawia figurkę wojskowego i nosi tytuł „Generał Świerczewski”. Ciekawa jest niewielka rzeźba, która wyobraża obelisk z płaskorzeźbionym orłem, profilami głów mężczyzny i kobiety oraz napisem XXX lat PRL. Praca powstała w 1974 roku, o czym świadczy wyryty na tylnej części napis i być może była projektem niezrealizowanego pomnika. To oczywiście tylko domysł. Aczkolwiek w latach siedemdziesiątych XX wieku autor opisywanej rzeźby stworzył drewniany monument przedstawiający Juliana Marchlewskiego. Kilkumetrowe dzieło upamiętniające komunistycznego działacza przez szereg lat zdobiło jeden z sierpeckich parków. Zostało usunięte na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy przemianowano osiedle Juliana Marchlewskiego na osiedle Jana Pawła II. Najwięcej rzeźb dotyczących historii wyszło spod dłuta nestora sierpeckich rzeźbiarzy , wspomnianego już Wincentego Krajewskiego, a także jego ucznia Henryka Wierzchowskiego, który był autorem cyklu wojów polskich.

Autor: Robert Rumiński