MATKA BOSKA ROZTWORNA

25 marca przypada święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Zostało ono ustanowione w V wieku[1], na pamiątkę przekazania przez anioła Przeczystej Panience dobrej nowiny. Ewangelia św. Łukasza opisuje, że została Ona wybrana na Matkę Syna Bożego[2]. „W tradycji i polskich ludowych wierzeniach religijnych (…) czczona była jako patronka i kreatorka wszelkiego, budzącego się na wiosnę życia”[3].

Lud wiejski Najświętszą Panienkę nazywał Matką Boska Roztworną, gdyż otwierała i budziła ziemię na nowe plony. Znana jest także pod nazwami:

• Matka Boska Ożywiająca, ponieważ był to czas zakończenia zimy a rozpoczęcia wiosny, gdzie przyroda na nowo ożywała;
• Matka Boska Zagrzewna, bo dni były bardziej ciepłe, słoneczne i coraz dłuższe;
• Matka Boska Strumienna, gdyż wówczas topnieją lody na rzekach, jeziorach i woda może swobodnie płynąć[4].

Wierzono, że w dzień Zwiastowania Pańskiego przylatują bociany i jaskółki z czym związane były przysłowia:

Na zwiastowanie przybywaj bocianie.

Na Zwiastowanie jaskółki się ukazują, ludziom wiosnę zwiastują.

Bociany w dawnej kulturze ludowej cieszyły się dużym szacunkiem, gdyż były symbolem płodności, szczęścia i urodzaju. Na Podlasiu i Kurpiach wypiekano obrzędowe ciasto nazywane busłowymi łapami, które wkładano do gniazda, aby ptaki wróciły do dawnego lęgowiska bądź osiedliły się w nowym[5]. Zaś jaskółcze gniazda wróżyły pomyślność, dlatego nie wolno było ich niszczyć. Wierzono także, że jaskółki nie odlatują na zimę, tylko zanurzone w rzekach i jeziorach czekają na wiosnę. Również skowronki miały wówczas budzić się do życia, nawet sama Matka Boska chroniła ich gniazd przed drapieżnikami zakrywając je własną szatą[6].

Od 25 marca miała przyjść wiosna, dlatego uważnie obserwowano pogodę, gdyż od niej zależało jakie będą najbliższe dni bądź cały rok:

Jakie Zwiastowanie, takie Zmartwychwstanie.

Kiedy dzień Zwiastowania Panny Maryi piękny i jasny, pospolicie znaczy i dobry rok.

Gdy na Roztworną zagrzmi, będzie roczek urodzajny.

Na Zwiastowanie, kiedy mgła w zaranie, chociaż słonko jasne chodzi, znak niechybnej to powodzi.

AUTOR: MAGDALENA KOWALAK

Bibliografia:

• Łopatyńska H., Matka Boska Roztworna, Strona internetowa: http://etnomuzeum.pl/o-matko-boska/matka-boska-roztworna/.
• Ogrodowska B., Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2010.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu Biblia Tysiąclecia, Ewangelia według św. Łukasza, Warszawa 1988.
• Radziewicz J., „Na Zwiastowanie bocian na gnieździe stanie” – tradycje ludowe związane z początkiem wiosny, Strona internetowa: https://nikidw.edu.pl/2021/03/25/na-zwiastowanie-bocian-na-gniezdzie-stanie-tradycje-ludowe-zwiazane-z-poczatkiem-wiosny/.

[1] B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2010, s. 123.

[2] Łk 1, 26-38, s. 1181.

[3] B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2010, s. 124.

[4] H. Łopatyńska, Matka Boska Roztworna, Strona internetowa: http://etnomuzeum.pl/o-matko-boska/matka-boska-roztworna/ [dostęp: 16.03.2022].

[5] Ibidem.

[6] J. Radziewicz, „Na Zwiastowanie bocian na gnieździe stanie” – tradycje ludowe związane z początkiem wiosny, Strona internetowa: https://nikidw.edu.pl/2021/03/25/na-zwiastowanie-bocian-na-gniezdzie-stanie-tradycje-ludowe-zwiazane-z-poczatkiem-wiosny/ [dostęp: 17.03.2022].