25 marca przypada święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Zostało ono ustanowione w V wieku[1], na pamiątkę przekazania przez anioła Przeczystej Panience dobrej nowiny. Ewangelia św. Łukasza opisuje, że została Ona wybrana na Matkę Syna Bożego[2]. „W tradycji i polskich ludowych wierzeniach religijnych (…) czczona była jako patronka i kreatorka wszelkiego, budzącego się na wiosnę życia”[3].
Lud wiejski Najświętszą Panienkę nazywał Matką Boska Roztworną, gdyż otwierała i budziła ziemię na nowe plony. Znana jest także pod nazwami:
Wierzono, że w dzień Zwiastowania Pańskiego przylatują bociany i jaskółki z czym związane były przysłowia:
Na zwiastowanie przybywaj bocianie.
Na Zwiastowanie jaskółki się ukazują, ludziom wiosnę zwiastują.
Bociany w dawnej kulturze ludowej cieszyły się dużym szacunkiem, gdyż były symbolem płodności, szczęścia i urodzaju. Na Podlasiu i Kurpiach wypiekano obrzędowe ciasto nazywane busłowymi łapami, które wkładano do gniazda, aby ptaki wróciły do dawnego lęgowiska bądź osiedliły się w nowym[5]. Zaś jaskółcze gniazda wróżyły pomyślność, dlatego nie wolno było ich niszczyć. Wierzono także, że jaskółki nie odlatują na zimę, tylko zanurzone w rzekach i jeziorach czekają na wiosnę. Również skowronki miały wówczas budzić się do życia, nawet sama Matka Boska chroniła ich gniazd przed drapieżnikami zakrywając je własną szatą[6].
Od 25 marca miała przyjść wiosna, dlatego uważnie obserwowano pogodę, gdyż od niej zależało jakie będą najbliższe dni bądź cały rok:
Jakie Zwiastowanie, takie Zmartwychwstanie.
Kiedy dzień Zwiastowania Panny Maryi piękny i jasny, pospolicie znaczy i dobry rok.
Gdy na Roztworną zagrzmi, będzie roczek urodzajny.
Na Zwiastowanie, kiedy mgła w zaranie, chociaż słonko jasne chodzi, znak niechybnej to powodzi.
AUTOR: MAGDALENA KOWALAK
Bibliografia:
[1] B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2010, s. 123.
[2] Łk 1, 26-38, s. 1181.
[3] B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2010, s. 124.
[4] H. Łopatyńska, Matka Boska Roztworna, Strona internetowa: http://etnomuzeum.pl/o-matko-boska/matka-boska-roztworna/ [dostęp: 16.03.2022].
[5] Ibidem.
[6] J. Radziewicz, „Na Zwiastowanie bocian na gnieździe stanie” – tradycje ludowe związane z początkiem wiosny, Strona internetowa: https://nikidw.edu.pl/2021/03/25/na-zwiastowanie-bocian-na-gniezdzie-stanie-tradycje-ludowe-zwiazane-z-poczatkiem-wiosny/ [dostęp: 17.03.2022].