Kontakt
  • Zmień kontrast
  • Zmniejsz rozmiar tekstu
  • Zwiększy rozmiar tekstu
  • Zobacz deklarację dostępności
logo-www-kolor-50logo-www-kolor-50logo-www-kolor-50logo-www-kolor-50
  • AKTUALNOŚCI
    • Najnowsze
    • Blog
    • Kalendarz wydarzeń
    • Wieści Muzealne online
    • Konferencje
    • Archiwum
  • DLA ZWIEDZAJĄCYCH
    • Muzeum godziny bilety
    • Wirtualne spacery
    • Bilety
    • Regulamin zwiedzania
    • Informacje dla osób z niepełnosprawnościami
    • Oferta noclegowa
    • Gastronomia
  • EDUKACJA
  • O MUZEUM
    • Historia
    • Zbiory cyfrowe
    • Nagrody
    • Projekty i inwestycje
    • Biblioteka
    • Wydawnictwa – sklep
    • Partnerzy
    • Kariera
  • USŁUGI DODATKOWE
    • Informacje dla Wystawców
    • Wynajem obiektu i terenu
      • Kościół z Drążdżewa
      • Sale konferencyjno-szkoleniowe
      • Piknik
      • Organizacja ogniska
    • Wóz, bryczka, kulig
    • Szkółka jeździecka
    • Jazda w siodle
  • BILETY
  • BIP
  • Facebook
  • Instagram
  • YouTube
  • Mapa strony
0

Obróbka lnu

  • Strona główna
  • Aktualności
  • Blog
  • Obróbka lnu
Stado owiec stojących na łące
Obróbka wełny
10 października 2022
Kącik higieniczny w chałupie z lat 60
Higiena na wsi
23 października 2022
17 października 2022
Kategorie
  • Blog
Tagi

Obróbka lnu

Jedną z wielu uprawianych przez ludność roślin mających ważne znaczenie w gospodarstwie był len. Według źródeł archeologiczny na ziemiach polskich był użytkowany już w młodszej epoce żelaza.[1] Dzięki posiadanym właściwościom włóknistym i oleistym był podstawowym surowcem tkackim głównie do wyrobu płótna, powrozów i sznurów oraz oleju z nasion.  W tym celu w każdym gospodarstwie wysiewano na zagonach len, z którego otrzymywano włókno na przędze.

W Polsce uprawiano 2 gatunki lnu: najczęściej starodawny o kwiatach niebieskich, krótkowełnisty oraz wielgolen, o kwiatach białych i długim, cienkim włóknie. Siew wykonywano wiosną, w okresie od kwietnia do maja na dobrze oczyszczoną z kamieni i chwastów ziemię. Ponieważ len wymagał dobrej gleby, często przed siewem  ziemię użyźniano – gnojono najlepiej nawozem świńskim.[2]

Szczęśliwymi dniami do siewu były tzw. lnowe dni, które przypadały na św. Stanisława, św. Zofii i św. Heleny. O terminie siewu mówią też  przysłowia polskie:

„Jak się zasieje len w św. Stanisława, to tak urośnie jako ława.”

„Św. Stanisław len sieje, Zofia konopie, a Urban jęczmień i owies każe kończyć chłopie”.

W czasie wzrostu zagony z lnem gospodynie starannie pieliły, aby chwasty nie zanieczyszczały włókien. Zbiór  odbywał się późnym latem po żniwach, gdy ziarno już dojrzało, a łodygi były jeszcze trochę zielone. Wyrywano go ręcznie z korzeniami i wiązano w małe snopeczki, które należało dobrze wysuszyć przez kilka dni na słońcu. Wysuszone snopki zwożono do stodoły, z których najpierw oddzielano nasiona od łodyg. W tym celu obijano len bijadłem, lub wyczesywano główki – torebki nasienne za pomocą dużych drewnianych grzebieni, a po ich wymłóceniu z nasion – siemienia wytłaczano olej.  Len już bez nasion, poddawano długotrwałej obróbce polegającej na moczeniu lub roszeniu, suszeniu, międleniu i czesaniu. W czasie moczenia len na kilkanaście dni lub ok. trzech tygodni zanurzano  w wodzie obciążając go kamieniami lub żerdziami. Roszenie polegało na rozkładaniu lnu na łące i czekano by został zroszony rosą i deszczem. Kilkakrotne moczenie i suszenie łodyg lnu sprawiało możliwość łatwiejszego oddzielenia wierzchniej twardej warstwy tzw. paździerzy od włókna. Służyły do tego dwa przyrządy międlica i cierlica, a czynność oddzielenia nazywano tarciem lnu. Czyszczenie i tarcie lnu odbywało się w październiku zgodnie z przysłowiem:

„Październik bo paździerze baba z lnu cierlicą bierze”.

W czasie tarcia lnu panowała współpraca sąsiedzka, gospodynie gromadziły się na dzień lub dwa po kolei u każdej w zagrodzie ze swoją międlicą i cierlicą. Ustawiały je na wbitych w ziemię kołkach i tarły len należący do danego gospodarstwa. Po zmiędleniu  len czyszczono z resztek paździerzy.  Brano garść włókna i uderzano w nie specjalną klepaczką, czyli deską z walcowatym uchwytem i mieczykiem.[3]

Ostatnią czynnością było czesanie dwukrotne wytartego włókna za pomocą specjalnych szczotek żelaznych o zębach rzadkich i gęstych, nabitych z gwoździ na krańcach podłużnej deski. W trakcie czesania następowała selekcja włókna na gatunki. Najgorsze włókna pozostające między zębami szczotek tzw. pakuły, wykorzystywano do wyrobu powrozów, grubych płacht, zatykania szczelin i wypełniania dziur. Z oczyszczonego włókna na kołowrotku gospodynie przędły nici wykorzystywane do tkania na krośnie płócien. Ze zgrzebi po pierwszym czesaniu otrzymywano nici na wątek do tkania płótna na koszule, prześcieradła itp. Z włókien po drugim czesaniu zwanych paczesi  używano na wątek przy tkaniu delikatniejszych płócien na koszule, ręczniki czy obrusy.[4] Tkanie na krosnach odbywało się późną jesienią i zimą.

Opr. Danuta Krześniak

Literatura:

 

  1. Ogrodowska Barbara; Zwyczaje obrzędy i tradycje w Polsce, s. 103; wyd. VERBINUM Warszawa 2001r.
  2. Żywirska Maria; Puszcza Biała jej dzieje i kultura; s.156-157; wyd. PWM Warszawa 1973r.
  3. Pokropek Marian; Materialna kultura ludowa Polski na tle porównawczym; s.393-395; wyd. PWN Warszawa 2019r.

 

[1] B. Ogrodowska Zwyczaje obrzędy i tradycje w Polsce, s. 103

[2] M. Żywirska ; Puszcza Biała; s.156-157

[3] M. Pokropek; Etnografia. Materialna kultura ludowa Polski na tle porównawczym; s.393-395

[4] B. Ogrodowska Zwyczaje obrzędy i tradycje w Polsce, s. 103


Podaj dalej

Podobne wpisy

System muzealny Muza; www.muza.mobilems.pl ;MWM/E 10625;;fot. Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu

2 maja 2025

Święty Florian


Czytaj dalej
ogród warzywny w wiejskiej zagrodzie

Ogród warzywny w zagrodzie z Rębowa

22 kwietnia 2025

Warzywa w wiejskim ogrodzie


Czytaj dalej
21 kwietnia 2025

Śmigus czy dyngus?


Czytaj dalej
3976474
Total
Visitors
Strony internetowe i pozycjonowanie Google
  • BIP
  • Facebook
  • Instagram
  • YouTube
  • Mapa strony
0
  • Brak dostępnych tłumaczeń dla tej strony
Ta strona korzysta z ciasteczek aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.OK